نشانه شناسی ریش پروفسوری دولتی ها                                            نویسنده: سعید مقدم

نشانه شناسی مطالعه نشانه ها و نماد ها است. در علم نشانه شناسی مشخص می شود که نشانه ها از چه تشکیل شده اند .نشانه امری عینی و ملموس است و جایگزین پدیده ای می شود که غایب است. نشانه شناسی به زبان ساده دانشی است که به دنبال یافتن سازوکارهای تولید نشانه هایی است که انسان برای انتقال یک معنی و پیام تولید می کند. زبان گفتاری، رفتاری، شیوه‌های بیان فیزیکی (حرکات دست، چشم، ابرو...) همه نشانه هایی هستند که ما انسان ها برای انتقال پیام بکار می گیریم.

با شروع به کار رئیس جمهور جدید و معرفی وزرای پیشنهادی به مجلس، یکی از نکاتی که در مورد ظاهر برخی افراد دولت و کابینه وجود داشت، شکل محاسن بود!

با نگاهی اجمالی به تصاویر وزرای دولت یازدهم می توان فهمید دو نفر از آنها به علاوه معاون اول و رئیس دفتر حسن روحانی ریش پروفسوری دارند.

اما ریش نشانه ی چیست؟

ریش نیز به عنوان یکی از رفتارهای فرهنگی نشانه ای است که با مطالعه ی آن می توان به معنا و پیام آن پی برد:

نشانه شناسی دینی ریش

در بسیاری از ادیان و مذاهب، ریش کارکرد مهمی دارد. در برخی از ادیان، ریش بخش جدایی ناپذیر هویت یک مرد بوده و بخشی از عظمت، شرافت، عزت و مردانگی یک مرد محسوب می‌شود.

دین یهود

عبرانیان از زمان های بسیار قدیم ریش می گذاشتند و بر طبق شریعت حضرت موسی (علیه السلام) مجاز به تراشیدن ریش نبودند و کندن ریش نزد آنان علامت تحقیر و بی احترامی بود.

حضرت موسی (علیه السلام) با مردانی از بنی اسرائیل به کوه طور رفت ودستور فرمود که بعد از دعای من آمین بگویید. از جمله دعاهای حضرت نفرین بر کسانی که ریش خود را می تراشیدند.(برگرفته از اولین دانشگاه و آخرین پیامبر (ص)، ج 15 ، ص 243 ، 263 )

دین مسیح

بسیاری از چهره‌های دین مسیحیت، از جمله عیسی مسیح با ریش تصویر می‌شوند. در کلیسای کاتولیک در طول تاریخ داشتن ریش و تراشیدن آن، به تناوب مجاز و ممنوع شده‌است. امروزه برخی از اعظای جوامع کاتولیک، از ریش به عنوان یک نشانه حرفه‌ای استفاده می‌کنند. کشیشان مسیحی خاورمیانه، با تراشیدن و یا نتراشیدن ریش خود، وضعیت تاهل خود را نمایش می‌دهند.

دین اسلام

اما ریش در دین اسلام سنت پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (علیهم السلام) محسوب می شود. علمای شیعه، اکثراً تراشیدن ریش را جایز بودن نمی دانند. ریش گذاشتن در آموزه های دینی نشانه ی عظمت و نشانگی مردانگی (بحار، ج 3 ، ص 62 و 75 )، زینت برای مردان (سفینة البحار، ج 2، ص 508 )، عدم تقلید از دشمنان [پرهیز از سبک غربی] (وسائل الشیعه، ج 1 ص 423 ) و . . .  محسوب می شود.

نشانه شناسی مذهبی ریش پروفسوری

اما ریش پروفسوری از نظر مذهبی مورد اختلاف علماء شیعه قرار گرفته است برخی از مراجع آن را مصداقی از ریش داشتن می دانند و در نتیجه حرمتی برای آن قائل نیستند:

·        بعضی از مرد ها موهای چانه خود را باقی گذاشته و باقیمانده را می تراشند، این کار چه حکمی دارد؟

جواب: تراشیدن مقداری از ریش، حکم تراشیدن تمام آن را دارد.( کتاب استفتائات حضرت آیت الله خامنه ای)

·        آیا ریش پروفسوری کافی است؟

جواب: کافی نیست. (کتاب استفتائات حضرت آیت الله بهجت)

·        زدن ریش بطوری که بر روی چانه باقی باشد چه حکمی دارد؟

پاسخ:  بنابر احتیاط واجب جایز نیست. (کتاب استفتائات حضرت آیت الله سیستانی)

·        حد ریش چه اندازه است؟ و تراشیدن قسمتی از ریش جهت زیبا کردن صورت چه حکمی دارد؟ریشهای به اصطلاح پرفسوری نیز حرام است؟

             جواب:  حد ریش آن است که در عرف بگویند او دارای ریش است و تراشیدن دو طرف صورت، در صورتی که چانه و اطراف آن محفوظ باشد (ریش پرفسوری) اشکالی ندارد. (کتاب استفتائات حضرت آیت الله مکارم شیرازی)

·        آیا می توانیم ریش پروفسوری بگذاریم، یعنی ریش چانه را نزده و ریش قسمتهای دیگر را بتراشیم؟

جواب: ریش پرفسوری در صورتی که عرفا صدق کند که ریش دارد مانعی ندارد. (کتاب استفتائات حضرت آیت الله وحید خراسانی)

نشانه ی شناسی اجتماعی ریش پروفسوری

در عرف جامعه ریش پروفسوری را نشانه ی باکلاس بودن و تحصیلات دانشگاهی و داشتن روابط عمومی قوی می دانند. به همین دلیل معمولاً اساتید دانشگاه و دانشجویانی که وارد دانشگاه شده اند در صورتی که بخواهند ریش داشته باشند ریش پرفسوری می گذارند. البته برخی از افراد مشهور مانند بازیکنان ورزشی و بازیگران سینما که می خواهند خود را افراد متشخص و باکلاس جامعه نشان دهند، ریش پروفسوری می گذارند.

 ریش پروفسوری دولت ها نشانه ی گفتمان دولت یازدهم

به نظر می رسد در گفتمان دولتی ها نیز افرادی که از این ریش استفاده می کنند ادعای داشتن تحصیلات بالا و تخصص در حیطه مدیریتی دارند و برخلاف دولت قبلی که ادعا می شد به تخصص افراد توجه نمی شود این دولت می خواهد خود را نماینده ی متخصصان و جامعه ی دانشگاهی معرفی کند. به نظر می رسد این طرز فکر گفتمان غالب دولت یازدهم به شمار می رود.